Het ANP jaagt met partner Permission Machine op foto’s die zonder toestemming op internet zijn gebruikt. De slachtoffers: veelal armoedige bloggers of zzp’ers die even niet hebben opgelet. Daarbij laat de opsporingsdienst nogal eens steken vallen.
Een moeder zet in 2013 trots een werkstuk over legbatterijkippen van haar 9-jarige dochter online. ‘De legbatterijkip zit in een hele kleine ruimte. En daar moeten ze maar eieren leggen. Zelf vind ik het heel zielig. Help de dieren in de vee-industrie,’ schreef de dochter vergezeld van enkele foto’s die ze op internet had gevonden.
Jaren later komt het ANP een van de foto’s op het spoor en krijgt de moeder het voorstel om 318 euro inclusief 53 euro dossierkosten te betalen wegens inbreuk op het auteursrecht van de fotograaf.
De moeder reageert nog diezelfde dag per e-mail. De foto wordt met excuses direct verwijderd. ‘Ik publiceer zelf veel foto’s en ik weet uit ervaring hoe ergerlijk het is.’
Ze wil de factuur echter niet betalen omdat ze er nooit een commerciële bedoeling mee heeft gehad.
Dat maakt geen indruk op Permission Machine, het Belgische bedrijf dat ANP inschakelt om inbreuken op te sporen. Bij iedere herinnering gaat het bedrag omhoog, eerst naar 348 euro, uiteindelijk naar 620 euro. Nadat ook de deurwaarder is ingeschakeld komt de zaak begin 2019 voor de rechter.
De moeder houdt voet bij stuk en vindt dat ze een belang heeft bij ‘het stoppen van Permission Machine met het misbruiken van auteurs- en persoonlijkheidsrechten voor geldelijk gewin’ en zij daarom een principiële uitspraak wenst. Al was het maar omdat de foto was terechtgekomen op een weblog over persoonlijke wissewasjes met enkel tientallen bezoekers per dag en tot dan slechts 80 pageviews.
De rechter veegt echter alle argumenten van tafel en vonnist dat 332 euro moet worden betaald los van de kosten van het kort geding en vergoeding voor de buitengerechtelijke incassokosten.
Deze zaak staat niet op zichzelf. Diverse blogs hebben het bijltje erbij neergegooid nadat ze door ANP voor duizenden euro’s zijn aangeslagen. Een enkeling doet vergeefs een moreel appèl op de CEO van Permisson Machine om het bedrag dan maar over te maken naar KWF Kankerbestrijding of een ‘gecertificeerd goed doel naar keuze’.
Sommige particulieren of bedrijven laten het aankomen op een kort geding, die ze meestal verliezen. Inmiddels zijn er diverse juristen die slachtoffers adviseren om niet klakkeloos te betalen. Het schikkingsbedrag wordt in hun ogen te vaak met de natte vinger vastgesteld of te makkelijk gekoppeld aan tarieven van Stichting FotoAnoniem (SFA), ooit opgezet om de waarde van anonieme foto’s te bepalen.
Het ANP maakt zich er in elk geval niet geliefd mee. Woorden als fotomaffia en immorele geldklopperij zijn niet van de lucht.
De frequentie waarmee ANP schikkingsvoorstellen stuurt lijkt toe te nemen, wellicht omdat de software van Permission Machine steeds beter foto’s herkent. Kort gezegd speurt hun software het internet af en vergelijkt het de foto’s uit de databases met andere websites.
‘Misbruik’ is een term die het ANP in dit verband maar wat graag gebruikt, terwijl bij het gros van de schendingen geen sprake is van kwade wil. Eerder van naïviteit. Maar het ANP hanteert geen coulanceregeling waarbij blogs de gelegenheid krijgen om de foto alsnog te verwijderen. Dat levert immers geen geld op. Wel geldt ter tegemoetkoming een niet-commercieel tarief dat in veel gevallen pas wordt voorgelegd nadat bezwaar is gemaakt.
Ook Emerce kreeg de afgelopen maanden tot twee keer toe een schikkingsvoorstel van het ANP wegens ‘onrechtmatig gebruik’ van ANP-foto’s op zijn site. Na de nodige correspondentie hierover werden beide dossiers door Permission Machine ingetrokken. Het bleek stuk voor stuk te gaan om foto’s die ANP voor opdrachtgevers had gemaakt en rechtenvrij waren verspreid als onderdeel van persberichten. In de meeste gevallen kon Emerce dat ook aantonen. Zelf nam Permission Machine niet de moeite om dat uit te zoeken.
De voorstellen bieden een aardig inkijkje in de werkwijze van het Belgische bedrijf. Zo ontstaat toch sterk de indruk dat de voorstellen automatisch worden verstuurd zodra de bots van Permission Machine een mogelijke inbreuk hebben geconstateerd. Weliswaar worden onduidelijke kosten opgevoerd voor niet nader genoemde werkzaamheden, maar die bestaan in elk geval niet uit extra controles.
Zo wenste het ANP/Permission Machine een vergoeding voor een foto bij een persbericht dat zij zelf had verspreid over de aanstelling van hoofdredacteur Marcel van Lingen bij Talpa Network. En werd in het tweede schikkingsvoorstel een foto opgevoerd waarvan de claim enkele maanden eerder al was ingetrokken.
Bij de Belgische Economische Inspectie kwamen eerder klachten binnen precies over dit aspect: het geautomatiseerd versturen van claimmails door Permission Machine zonder inhoudelijke toetsing. Die volgt pas nadat protest is aangetekend.
Eerder dit jaar moest ANP ook al claim intrekken die het had ingediend tegen Astroblogs.nl en de website Natuurgadgets.nl. Deze sites hadden een rechtenvrije foto van de NASA gebruikt, die het persbureau ook in zijn eigen databank te koop aanbiedt. Merien ten Houten, oprichter van NU.nl, spreekt van ‘oplichting’ in een tweet. ‘Al in 2017 probeerde #ANP geld af te persen bij ons om een Space Shuttle foto. Ze weten dat hun database niet klopt en Permission Machine niet werkt. Het boeit ze niet.’
Opvallend is dat het ANP geen moeite doet om zijn foto’s als zodanig herkenbaar te maken, bijvoorbeeld met behulp van de bestandsnaam of een vermelding in de metadata.
‘Het komt er op neer dat deze handelwijze een soort businessmodel is,’ schrijft Ton Verlind, de voormalige mediadirecteur van de KRO, die het vorig jaar ook al aan de stok kreeg met het ANP. ‘Vergelijk het met een fotograaf die overal op de openbare weg zijn foto’s deponeert, zonder adres achter te laten. Dan komt er een voorbijganger. Die neemt een van de foto’s te goeder trouw mee naar huis, waarna de fotograaf hem een gepeperde rekening presenteert + boete voor het niet betalen van auteursrechten. Je vraagt aan de fotograaf om de foto’s ter voorkoming van verdere misverstanden van de straat te halen, maar die doet dat niet omdat het nu eenmaal zijn verdienmodel is.”
Verlind gebruikte zelf een foto met tekst in het kader van het citaatrecht. Permission Machine schoof na verloop van tijd de zaak soepel door naar de gerechtsdeurwaarder die dreigde met een kostbare juridische procedure. Het opsporingsapparaat van het ANP sjoemelde volgens Verlind met het bewijs door een versie van de foto te tonen, zoals hij hem op internet niet had aangetroffen. De oud KRO-directeur trok uiteindelijk aan de langste tijd. Het dossier werd ‘onder protest’ gesloten.
Hub Dohmen van Dohmen Advocaten in Tilburg schrijft namens gedupeerde bedrijven wekelijks verweerschriften, niet alleen aan Permission Machine, maar ook aan andere claimbureaus. In een enkel geval kreeg Dohmen een claim van tafel omdat de foto niet origineel genoeg was voor auteursrecht. De gedaagde partijen waren vervolgens traag met met het betalen van advocaatskosten, ze lieten het aankomen op incasso- en executiemaatregelen. “Je ziet steeds vaker foto’s waarvan je je serieus kunt afvragen of ze nog tot het artistieke domein gerekend kunnen worden, jammer genoeg wordt de discussie daarover nog niet echt gevoerd in de rechtbank.”
Dohmen vindt overigens wel dat ondernemers en particulieren de hand ook in eigen boezem mogen steken: “Het besef dat foto’s die je op internet aantreft niet gratis mogen worden overgenomen, tenzij je daarvoor expliciete toestemming hebt, ontbreekt nogal eens.”
Foto van William Bayreuther via Unsplash
